Prace B+R w projektach finansowanych ze środków unijnych

• Różnice miedzy badaniami przemysłowymi a pracami rozwojowymi
• Działalność B+R a tworzenie oprogramowania komputerowego
• Co nie stanowi prac B+R w IT

Projekty badawczo rozwojowe (B+R) są jednymi z najpopularniejszych działań wspieranych z Funduszy Unijnych. Wynika to z faktu, iż są one korzystne zarówno dla przedsiębiorstwa, w którym są realizowane, kraju, oraz całego rynku docelowego. Napędzają one innowacje oraz rozwój gospodarki, przy jednoczesnym pobudzaniu zdrowej konkurencji rynkowej. Czy jest działalność badawczo-rozwojowa, jakie prace można kwalifikować jako B+R, a co jest wykluczone ze wsparcia? Odpowiedzi na te pytania postaramy się udzielić w poniższym artykule.

Działalność B+R polega na celowym podejmowaniu takich prac, które mają na celu zwiększenie zasobów wiedzy organizacji oraz stworzenie nowych zastosowań dla posiadanej lub istniejącej już wiedzy. Opierają się na własnych koncepcjach i hipotezach, są ukierunkowane na nowe odkrycia, i z reguły nie ma pewności co do ostatecznego ich wyniku. Prace B+R mają dopiero doprowadzić do potwierdzenia postawionych hipotez i weryfikacji możliwości wdrożenia rozwiązania. Ich głównym celem jest opracowanie nowego lub znacząco udoskonalonego produktu, usługi lub technologii, które mogą zostać skomercjalizowane na różne sposoby np. poprzez wdrożenie we własnej działalności, udzielanie licencji bądź odsprzedaż wyników.

W ramach projektów B+R finansowane są dwie kategorie prac. Są to badania przemysłowe oraz prace rozwojowe. Badania przemysłowe są mniej zaawansowane i dotyczą głównie testowania koncepcji w małej skali, natomiast działania związane z konstruowaniem prototypów czy linii pilotażowych i weryfikacją ich działania w warunkach zbliżonych do rzeczywistych wpisują się już w prace rozwojowe. W projektach B+R prace rozwojowe są zawsze obowiązkowe.

Różnice miedzy badaniami przemysłowymi a pracami rozwojowymi

Aby właściwie zaplanować projekt B+R należy całość prac niezbędnych do przeprowadzenia podzielić na zadania i przypisać do jednej z kategorii tj. badań przemysłowych lub prac rozwojowych. Jest to kluczowa czynność, dopiero bazując na tak dokonanym podziale można zbudować budżet i odpowiednio sklasyfikować koszty, badania przemysłowe oraz prace rozwojowe mają bowiem różne poziomy dofinansowania. Jak podzielić zadania na badania przemysłowe i prace rozwojowe? Pomocna okaże się koncepcja poziomów gotowości technologicznej (ang. Technology Readiness Levels) TRL. Jest to 9 poziomowa skala przedstawiająca poszczególne etapy rozwoju technologii, od badań podstawowych, aż po testowanie technologii w warunkach rzeczywistych. Dzięki tej skali jesteśmy w stanie określić na jakim poziomie zaawansowania znajduje się nasz projekt i jak będzie się rozwijał. Poniższa tabela przedstawia wszystkie 9 poziomów gotowości technologicznej wraz z opisem oraz właściwą im kategorią prac badawczo-rozwojowych. Poziom 9 odpowiada najbardziej dojrzałemu rozwiązaniu, w zasadzie gotowemu do wdrożenia na rynek.

Skala przedstawia cały proces tworzenia nowej technologii, i to dzięki jej podziałowi na poszczególne poziomy gotowości jesteśmy w stanie z pewną dokładnością określić, do której kategorii zaliczane będą poszczególne działania zaplanowane w projekcie. Dofinansowanie mogą otrzymać projekty, które w momencie złożenia wniosku znajdują się co najmniej drugim poziomie gotowości technologicznej. TRL 1 jest klasyfikowany jako badania podstawowe i nie podlega finansowaniu w projektach B+R.

Jaka jest więc różnica pomiędzy badaniami przemysłowymi a pracami rozwojowymi? Ujmując to w prosty sposób, badania przemysłowe to pierwsze wyniki w laboratorium, pierwsze potwierdzenie założeń badawczych, czy też nawet pierwszy bardzo surowy i prosty prototyp. Prace rozwojowe z kolei charakteryzują się znacznie większą bliskością do końcowego produktu, czyli między innymi wyjściem z laboratorium i przejściem na większą skalę, wyjściem do środowiska zbliżonego do rzeczywistego, czy też funkcjonalnym prototypem lub linia pilotażową. To przedsiębiorca sam decyduje, z którego poziomu TRL startuje, jednak przy założeniu, że wymaganym minimum jest TRL 2.

Działalność B+R a tworzenie oprogramowania komputerowego

Tworzenie oprogramowania komputerowego może być elementem projektów badawczo rozwojowych. Należy jednak pamiętać, że samo stworzenie oprogramowania nie zawsze będzie stanowić prace B+R, spełnione muszą zostać konkretne warunki. Przede wszystkim aby projekt dotyczący w głównej mierze tworzenia oprogramowania został zaklasyfikowany jako prace badawczo rozwojowe, warunkiem jego zakończenia musi być dokonanie postępu naukowego lub technicznego, a celem projektu musi być wyeliminowanie elementu naukowej lub technicznej niepewności w sposób metodyczny. Oznacza to, w dużym uproszczeniu, że w sposób metodyczny i naukowy musi zostać przedstawiony dany problem, a efekt prac ma ten problem wyeliminować. W przypadku gdy oprogramowanie jest produktem końcowym lub częścią produktu końcowego projektu, warunki te również muszą zostać spełnione.

Ze względu na charakter prac związanych z tworzeniem oprogramowania, wpisanie ich w działalność B+R może okazać się wyzwaniem. Uważa się jednak, że jeżeli dzięki tym pracom dokonuje się postępu w dziedzinie oprogramowania komputerowego, można to uznać za prace badawczo-rozwojowe. Postępy w tej dziedzinie maja zazwyczaj charakter przyrostowy, a nie rewolucyjny. Oznacza to więc, że przykładowo, opracowanie ulepszonej wersji oprogramowania, dodanie nowych elementów, czy też zmiana istniejącego programu lub systemu może kwalifikować się do działalności B+R, jeśli pociąga za sobą postęp nauki lub techniki prowadzący do zwiększenia zakresu wiedzy w tej dziedzinie. Wykorzystanie oprogramowania do nowych aplikacji czy celów nie stanowi postępu.

Przykładowymi działaniami w zakresie tworzenia oprogramowania komputerowego, wpisującymi się w założenia projektów B+R mogą być:

• tworzenie nowych lub bardziej wydajnych algorytmów w oparciu o nowe techniki,
• tworzenie nowych i oryginalnych technik szyfrowania lub zabezpieczeń,
• projektowanie i wdrażanie nowych wyszukiwarek opartych na oryginalnych technologiach,
• działania zmierzające do rozwiązywania konfliktów w ramach sprzętu lub oprogramowania w oparciu o proces reorganizacji systemu lub sieci,
• tworzenie nowych systemów operacyjnych lub języków.

Pomimo, że definicja prac związanych z tworzeniem oprogramowania, wpisujących się w prace B+R jest dość ogólna, jak widać na wyżej wymienionych przykładach jest ona dosyć logiczna i możliwa do spełnienia. Żeby dofinansować projekt badawczy z obszaru IT nie trzeba od razu tworzyć nowego języka oprogramowania, niemniej jednak należy wyraźnie wykazać element innowacyjny. Zwykłe opracowanie lub rozwijanie aplikacji biznesowej nie będzie się kwalifikować. Co może stanowić innowację? Opracowywanie rozwiązań bazujących na AI, machine learningu czy deep learningu to przykłady działań, które potencjalnie będzie można dofinansować.

Jeżeli chodzi o działania niewpisujące się w zamysł prac badawczo rozwojowych są to głównie rutynowe czynności związane z tworzeniem oprogramowania. Czynności te obejmują wprowadzanie zmian związanych z konkretnym systemem lub programem, które były wcześniej publicznie dostępne. Ponadto, jako prac B+R nie uznaje się również problemów techniczne, które rozwiązano w poprzednich projektach dotyczących tych samych systemów operacyjnych oraz architektury komputerowej, a także rutynowych konserwacji komputerów i oprogramowania.

Co nie stanowi prac B+R w IT

Działaniami niewpisującymi się w prace B+R są m.in.:

• tworzenie stron internetowych lub oprogramowania przy użyciu istniejących narzędzi,
• tworzenie aplikacji biznesowych i systemów informatycznych na podstawie znanych metod i istniejących narzędzi informatycznych,
• dodawanie funkcjonalności dla użytkownika w istniejących programach użytkowych (w tym podstawowe funkcje związane z wprowadzaniem danych),
• stosowanie standardowych metod szyfrowania, weryfikacji bezpieczeństwa i testowania integralności danych,
• dostosowanie produktu do konkretnego zastosowania, chyba że w trakcie tego procesu wytworzona zostanie wiedza, która znacząco ulepszy program podstawowy,
• rutynowe usuwanie błędów w istniejących systemach i programach (debugging), chyba że ma to miejsce przed zakończeniem procesu prac rozwojowych.