Spis treści

• Rewolucje w rolnictwie na całym świecie
• Wyzwania dla Rolnictwa 4.0 i trudności z nim związane
• Działalność B+R a Rolnictwo 4.0
• Największe trendy w Rolnictwie 4.0
• Inwestycje w Rolnictwo 4.0 – jakie rozwiązania można wdrożyć?
• Dotacje na Rolnictwo 4.0

Przygotowaliśmy dla Was, analizę raportu Rolnictwo 4.0 – Identyfikacja trendów technologicznych przygotowanego przez NCBR (Narodowe Centrum Badań i Rozwoju). Prezentowane poniżej dane oparte są o wnioski i wyniki raportu.

Rewolucje w rolnictwie na całym świecie

Sektor rolno-spożywczy przeszedł przez przez 3 fazy rozwoju i znajduje się w czwartej fazie, jaką jest Rolnictwo 4.0. Nowe technologie umożliwiają rolnikom w tych czasach wdrażanie nowych praktyk w gospodarstwach rolnych. Rewolucja rolnictwa 4.0 obejmuje swoim zakresem takie innowacje jak:

• sztuczna inteligencja w rolnictwie,
• roboty w rolnictwie,
• automatyzacja rolnictwa,
• cyfryzacja rolnictwa.

Na takie innowacje kładzie się coraz większy nacisk, nie tylko w rolnictwie, ale ogółem w funkcjonowaniu gospodarki krajowej, innowacji przedsiębiorstw czy podmiotów publicznych. Rolnictwo w Polsce jak i na świecie rozwija się głównie dzięki rozwojowi nowych technologii. Wynika to z potrzeby produkcji coraz to większej ilości żywności wraz z podnoszeniem jej jakości, a także ma to swoje powiązanie z przemysłem przetwórczym w postaci wytwarzania surowców rolnych. Rolnictwo 4.0 można definiować z punktu widzenia 4 kluczowych elementów tworzących trzon, tj. pomiaru, transmisji danych, działania i czasu. Technologie Rolnictwa 4.0 to m.in. systemy wspomagania decyzji, robotyka, AI (sztuczna inteligencja), geolokalizacja, Big data, aplikacje mobilne, urządzenia autonomiczne, rozszerzona rzeczywistość (VR) czy trójwymiarowa wizualizacja. Miano Rolnictwa 4.0 pochodzi i łączy w sobie także rolnictwo dopasowane do warunków zmieniającego się środowiska i smart farming.

Jakie są kierunki rozwoju Rolnictwa 4.0?

Kierunki zmian rozwoju Rolnictwa 4.0 wyznaczają strategiczne dokumenty międzynarodowe, w szczególności Unii Europejskiej. Wśród głównych dokumentów wyróżnia się m.in.:

• Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027,
• strategie Europejskiego Zielonego Ładu,
• dokumenty krajowe, w tym Strategię zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030,
• Krajowy Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027,
• Strategię Produktywności 2030.

Polski sektor rolny również się rozwija. Z zapisów Raportu wynika, że obserwuje się zmiany w liczbie gospodarstw rolnych, ich specjalizacji oraz modernizacji. Powierzchnia kraju pod względem rolniczym prezentuje się następująco, zgodnie z danych zawartymi w Raporcie 60% – użytkowanie rolnicze, z czego 73% to zasiewy, 19% stanowią użytki zielone, 2,8% pastwiska, a 2,2% sady. Wydajność w sektorze rolniczym wzrosła w przeciągu lat 2004-2020. Wsparcie finansowe dla polskich rolników również stymulowało ten wzrost. Obecnie rolnicy mogą skorzystać z wielu programów wsparcia krajowego i unijnego w celu rozwoju działalności rolniczej.

Wyzwania dla Rolnictwa 4.0 i trudności z nim związane

Rozwój Rolnictwa 4.0 w Polsce wiąże się także z wyzwaniami. Związane są one m.in. ze zmianą klimatu, zapewnieniem mieszkańcom Polski bezpieczeństwa żywnościowego oraz dostosowywaniem się do wymagań rynku w kontekście profilu produkcji gospodarstw rolnych. Zidentyfikowano również trudności świadomościowe, strukturalne oraz strategiczne.

Największe wyzwanie stanowi modernizacja sektora rolnego w ramach innowacji, cyfryzacji, dzielenia się nimi i wiedzą, a także zachęcanie rolników do korzystania z nich. Modernizacja będzie się wiązać jednak z wieloma korzyściami w postaci zwiększenia szans na dostosowanie profilu produkcji gospodarstw rolnych, specjalizację, minimalizację kosztów jednostkowych, wzrost wydajności, wyższą jakość produktów rolnych, oraz efekty sprzyjające środowisku poprzez ograniczenie szkodliwego wpływu na nie. Zdecydowanie można wyróżnić czynniki środowiskowe i jakościowe. Społeczeństwo posiada coraz większą świadomość na temat zrównoważonego rozwoju i odżywiania się, dlatego też wyzwaniem będzie produkcja takiej żywności, której jakość spełnia te wymagania. Jednocześnie problemem staje się oferowanie żywności o wyższej jakości przy utrzymaniu ich ceny odpowiedniej do dochodów. Wdrażanie innowacji w rolnictwie powinno wiązać się także z obszarem ochrony środowiska. Na to również kładzie się obecnie duży nacisk, można to zauważyć przykładowo w przedsięwzięciach realizowanych ze środków unijnych.

Inteligentne rolnictwo (smart farming)napotyka również na trudności świadomościowe w ramach jego wdrażania. Jest to najistotniejsza i jednocześnie największa grupa, która rzutuje na pozostałe. Przedsiębiorcy rolni muszą liczyć się z wprowadzaniem istotnych zmian i być do nich przekonani. W Polsce nadal spory odsetek rolników to osoby powyżej 60 roku życia, bez wykształcenia kierunkowego, a decyzje i świadomość, które wpływają na szybkość i skuteczność wprowadzania zmian dotyczących prowadzenia gospodarstwa rolnego, zależą właśnie od wieku i wykształcenia. Wiele osób zaangażowanych w pracę na gospodarstwie rolnym, to także pracujący członkowie rodzin, nieposiadający świadomości i wiedzy teoretycznej w obszarach zarządzania gospodarstwem. Wdrażanie innowacji w nowej perspektywie finansowej 2021-2027 jest coraz bardziej podkreślane. Rozwój nowych technologii z pewnością nabierze w przyszłości ogromnego znaczenia. Na ten moment dotacje zachęcają do podejmowania działalności innowacyjnej i promują płynące z niej korzyści. Środki finansowe, jak można przeczytać w Raporcie, nie są jeszcze wystarczające na ten moment. Modernizacja gospodarstw rolnych czy podnoszenie kompetencji rolników oraz działania B+R powinny w najbliższym czasie uzyskać więcej możliwości dofinansowania.

Działalność B+R a Rolnictwo 4.0

Zainteresowanie technologiami Rolnictwa 4.0 w Polsce wzrasta, a działalność innowacyjna w obszarze rolnictwa rozwija się pomimo napotykanych trudności. Przedsiębiorcy prowadzący gospodarstwa rolne kierują swoje zainteresowanie w stronę technologii Rolnictwa 4.0 przede wszystkim w rozwiązania poprawiające efektywność nawożenia, nowoczesne urządzenia pozwalające na mechaniczne zwalczanie chwastów, systemy wspomagania uprawy gleb, automatyczne naprowadzanie maszyn oraz telemetrię. Według danych podanych w Raporcie ponad 30% polskich rolników wie czym są technologie rolnictwa precyzyjnego, a co trzeci rolnik stosuje je w swoim gospodarstwie. Z innowacji w rolnictwie korzystają głównie duże przedsiębiorstwa. Zdecydowana większość rolników, którzy wykorzystują nowoczesne rozwiązania techniczne Rolnictwa 4.0 jest zdania, że ich wdrożenie było opłacalne. Jednak jednocześnie jedną z barier dla tych, którzy nie stosują takich rozwiązań jest brak opłacalności oraz brak wiedzy dotyczącej ich użytkowania.

W Polsce działalność badawczo-rozwojowa ma duży potencjał do rozwoju. Tworzenie i wdrażanie innowacji przynosi korzyści nie tylko przedsiębiorcom, ale także jednostkom naukowym. Za innowacje w rolnictwie w Polsce odpowiadają głównie przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolno-spożywcze. Według danych przedstawionych w Raporcie w latach 2010-2020 nakłady na B+R ogółem w rolnictwie utrzymywały się na podobnym, bardzo niskim poziomie. Obserwuje się trudności w działalności B+R w rolnictwie w związku z brakiem pól doświadczalnych o realnych rozmiarach. Problemy generują także regulacje prawne związane z prawem konkurencji i prawem antymonopolowym. Istnieją także wyzwania w komercjalizacji wyników prac B+R związane z wyróżnieniem się na rynku z nowo powstałą technologią lub produktem.

Dynamiczną transformację w kierunku Rolnictwa 4.0 wciąż hamują pewne już wspomniane wyżej bariery. Innowacje wdrażane są przez większe gospodarstwa o powierzchni co najmniej 30 ha. Mali i średni rolnicy borykają się jednak z problemami finansowymi. Ich brak ogranicza samodzielne inwestycje w Rolnictwo 4.0, które nie zapewniają szybkiego zwrotu z inwestycji, a towarzyszące im ryzyko nie przynosi efektów w krótkim terminie od wdrożenia. Jest to poważna bariera dla wejścia w nowoczesne technologie smart farming’u. Z wniosków wynika, że ze względu na fakt iż Rolnictwo 4.0 jest częścią składową Przemysłu 4.0 powinno się zwiększać nakłady finansowane zarówno ze środków krajowych jak i europejskich na badania i rozwój w obszarze rolnictwa.

Największe trendy w Rolnictwie 4.0

Megatrendy w obszarze rolnictwa podzielono na 3 większe grupy, które obejmują:

• 1 grupa -> megatrendy ekologiczne, których zakres dotyczy wyczerpywania się zasobów naturalnych, zrównoważonego rozwoju. Gospodarki świata zdają sobie sprawę z tego jak niezbędne jest kierowanie się w stronę gospodarki bardziej, zrównoważonej, która efektywnie wykorzystuje zasoby naturalne i zarządza nimi. Kolejna grupa trendów ma za zadanie wspierać tę transformację.
• 2 grupa -> megatrendy związane z nowoczesnymi technologiami, tj. dużymi danymi (big data), sztuczną inteligencją, automatyzacją i robotyką.
• 3 grupa -> megatrendy społeczno-gospodarcze dotyczące łączności i konwergencji, rosnącej liczby ludności na świecie oraz ekonomii dzielenia się. Chodzi tutaj przede wszystkim o dzielenie się wiedzą i doświadczeniami.

Inwestycje w Rolnictwo 4.0 – jakie rozwiązania można wdrożyć?

Przejdźmy teraz przez przykłady najbardziej rozpoznawalnych innowacji w obszarze rolnictwa:

• seria nanosatelitów Światowid i KRAKsat (teledetekcja w rolnictwie precyzyjnym),
• usługi rolnictwa inteligentnego takie jak strefowanie pól, ocena zasobności gleby, doradztwo nawozowe, nawodnienie. Przykładem jest firma prowadząca badania w zakresie mapowania pól dla zastosowań VRA (zmiennego dawkowania nawozów),
• specjalistyczne systemy wspomagania decyzji, np. system eSad – internetowa platforma wspomagania decyzji nawodnieniowych,
• pozyskiwanie danych pomiarowych poprzez bezprzewodowy system klasy smart village – AGREUS, umożliwia on monitorowanie parametrów upraw (temp. i wilgotności) oraz automatyczne sterowanie urządzeniami,
• kompleksowe teledetekcyjne metody określania potrzeb zabiegów nawadniania, nawożenia oraz chemicznego zwalczania w obszarze rolnictwa precyzyjnego, za pomocą kamery hiperspektralnej #HySpex wykonywane są teledetekcyjne badania lotnicze (projekt w ramach programu II konkurs BIOSTRATEG organizowanego przez NCBR)
• innowacyjny system monitoringu bydła mięsnego, oparty o lokalizację GPS, montowany na uchu zwierzęcia, w ramach wyników tego projektu realizowanego z programu AGROTECH (POIR 2014-2020) udoskonalono produkt estado – system monitorowania stada krów mlecznych. System oparty został o biosensory, sensory oborowe i transmitery radiowe, algorytmy sztucznej inteligencji (AI), przetwarzanie danych i bazy danych na serwerach w chmurze oraz internet rzeczy (Iot.

Dotacje na Rolnictwo 4.0

Jedną z dotacji w ramach, której rolnicy będą mogli pozyskać na dofinansowanie na inwestycje w rolnictwo 4.0 będzie dotacja Wsparcie inwestycji rolników w zakresie rolnictwa 4.0. (KPO A1.4.1). Dofinansowanie będzie obejmować zakup i montaż (częściowo utrzymanie) maszyn, urządzeń, oprogramowania dedykowanego rolnictwu 4.0 oraz zakup usług rolnictwa 4.0 realizowanych w gospodarstwie rolnym. Uruchomienie naboru zaplanowano na IV kw. 2023 r. Zachęcamy do śledzenia dotacji na naszej stronie internetowej Wsparcie inwestycji rolników w zakresie rolnictwa 4.0. (KPO A1.4.1). Informacje o uruchomionych naborach udostępniamy także w naszych mediach społecznościowych.

Dotacje dla rolników oferuje także Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 2021-2027, informacje o aktualnych naborach publikowane są na stronie ARiMR Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Jeżeli masz pytania i chcesz dowiedzieć się więcej o pozyskiwaniu dotacji, możesz skontaktować się z nami telefonicznie, mailowo lub poprzez formularz kontaktowy. Nasi Eksperci udzielą Ci wszystkich szczegółowych informacji.