Innowacyjne przedsiębiorstwo w perspektywie finansowej 2021-2027

Spis treści

• Rodzaje innowacji w przedsiębiorstwie
• Innowacyjne przedsiębiorstwo – czyli jakie?
• Poziom innowacyjności MŚP w Polsce
• Najczęściej wdrażane innowacje
• Jakie korzyści przynosi inwestowanie w innowacyjność?
• Bariery wdrażania innowacji w przedsiębiorstwach
• Dotacje na innowacje 2021-2027

Wraz z rozpoczęciem nowej perspektywy finansowej 2021-2027, innowacyjność w przedsiębiorstwach stała się jednym z kluczowych obszarów wsparcia z funduszy unijnych. Jest to jasne, ponieważ innowacje stanowią jedną z głównych sił napędowych gospodarki, zapewniając rozwój i postęp technologiczny oraz przyczyniając się do poprawy jakości życia. W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom związanym z innowacyjnymi przedsiębiorstwami, w tym cechom charakteryzującym takie firmy. Omówimy również nowe możliwości finansowe, które oferuje UE dla innowacyjnych przedsiębiorstw, wyzwania, przed którymi stoją oraz korzyści płynące z inwestowania w innowacyjność.

Rodzaje innowacji w przedsiębiorstwie

Innowacyjność to jedno z kluczowych pojęć w dzisiejszej gospodarce. Wielu przedsiębiorców chce, aby ich firma była innowacyjną, ale co to tak naprawdę oznacza? Szukając odpowiedzi na to pytanie, sięgnijmy do definicji zawartych w Podręczniku Oslo Manual 2018. Podręcznik Oslo Manual 2018, który wyznacza standard dotyczący sposobów badania i pomiaru innowacyjności w przedsiębiorstwach, wyróżnia dwa rodzaje innowacji, którymi są:

Innowacja produktowa, czyli wprowadzenie na rynek nowego lub ulepszonego produktu lub usługi, który różni się znacząco od dotychczasowych wyrobów lub usług przedsiębiorstwa.

Innowacja w procesie biznesowym, czyli wprowadzanie do użytku nowego lub ulepszonego procesu biznesowego, który różni się znacząco od dotychczasowych procesów biznesowych przedsiębiorstwa. Innowacje w procesie biznesowym mogą obejmować wprowadzenie nowych technologii, nowych lub ulepszonych modeli biznesowych oraz zmian w zarządzaniu firmą.

Należy pamiętać, że aby nowy pomysł, model, metoda lub prototyp mogły zostać uznane za innowację powinny zostać wdrożone. Wskazane wyżej definicje są obowiązujące w projektach B+R finansowanych z funduszy unijnych.

Innowacyjne przedsiębiorstwo – czyli jakie?

Analizując definicje innowacji, które wskazano w podręczniku Oslo Manual 2018, możemy scharakteryzować przedsiębiorstwo innowacyjne w następujący sposób:

Innowacyjne przedsiębiorstwo to takie, które aktywnie angażuje się w tworzenie i wdrażanie nowych lub ulepszonych produktów, usług lub procesów biznesowych mających na celu poprawę funkcjonowania firmy lub jej oferty.

Poziom innowacyjności MŚP w Polsce

Według raportu „Monitoring innowacyjności polskich przedsiębiorstw” z 2022 roku opracowanego przez PARP, wskaźnik innowacyjności polskich przedsiębiorstw z sektora MŚP wynosił w 2021 roku 32,10 punktów na 100 możliwych, co jest najwyższym wynikiem w porównaniu do poprzednich lat.

Odsetek firm innowacyjnych w Polsce wyniósł 30,4% w 2021 roku, a firm aktywnych innowacyjnie 34,7%. Natomiast udział nieskutecznych innowatorów w ogólnej puli firm aktywnych innowacyjnie w 2021 roku wynosił jedynie 5,6%.

Jednakże, dane raportu wskazują na słabsze wyniki Polski w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej. Polska plasuje się poniżej średniej UE pod względem liczby innowacyjnych przedsiębiorstw oraz wydatków na badania i rozwój w stosunku do PKB. Polskie MŚP mają niską świadomość innowacyjności i znacznie rzadziej korzystają z możliwości finansowych na rozwój i inwestycje w innowacje niż ich europejscy konkurenci.

Najczęściej wdrażane innowacje

Większość wdrożeń innowacji w 2021 roku dotyczyła procesów biznesowych. Wchodzą w to również relatywnie niskokosztowe działania związane z zakupem oprogramowania do zarządzania procesami sprzedaży czy zespołami. Na zakup oprogramowania wskazała połowa ankietowanych firm innowacyjnych, a niewiele mniej (46,7%) wskazało na środki trwałe, takie jak: maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie (z wyłączeniem środków do B+R).

Jakie korzyści przynosi inwestowanie w innowacyjność?

1. Przewaga konkurencyjna

Inwestowanie w innowacje może prowadzić do powstania nowych, wyróżniających się na tle konkurencji produktów lub usług. Dzięki temu przedsiębiorstwo może zyskać przewagę konkurencyjną, tym samym zwiększając zyski i udział rynkowy.

2. Poprawa efektywności procesów produkcyjnych

Wprowadzenie nowych innowacyjnych rozwiązań technologicznych może przyczynić się do poprawy jakości i wydajności procesów produkcyjnych, m.in. zwiększyć precyzję, przyśpieszyć produkcję i zmniejszyć jej koszty.

3. Poprawa wizerunku marki

Przedsiębiorstwo, które decyduje się na innowacyjne rozwiązania, może zyskać na reputacji jako marka, która jest na bieżąco z nowymi trendami i technologiami.

4. Długoterminowa stabilność

Inwestowanie w innowacyjność stanowi kluczową strategię, która pozwala firmie na osiągniecie przewagi konkurencyjnej na dłuższy okres czasu. Dzięki wdrażaniu nowych produktów i usług, przedsiębiorstwo może sprawniej reagować na zmieniające się potrzeby i oczekiwania klientów, co w konsekwencji wpływa na utrzymanie długotrwałej stabilności i determinuje osiągnięcie sukcesu na rynku.

5. Rozwój kadry pracowniczej

Wprowadzenie nowych technologii i procesów może wymagać szkoleń i szerszego zakresu umiejętności, co z kolei może prowadzić do rozwoju kompetencji pracowników i zwiększenia ich wartości na rynku pracy.

Bariery wdrażania innowacji w przedsiębiorstwach

Przedsiębiorstwa, zwłaszcza z sektora MŚP, często spotykają się z różnego rodzaju przeszkodami podczas wprowadzania innowacji. Oto niektóre z nich:

1. Brak odpowiednich zasobów finansowych

Jest to jedna z największych barier dla MŚP, ponieważ wdrożenie innowacji wymaga często znacznych nakładów finansowych. Wiele MŚP nie jest w stanie sfinansować innowacyjność projektów z własnych środków. Wyjściem z tej sytuacji może być ubieganie się o dotacje na działalność innowacyjną, na które w nowej perspektywie finansowej położono szczególny nacisk. Krótki przegląd opcji zawarliśmy poniżej (patrz rozdział: Dotacje na innowacje 2021-2027).

2. Brak świadomości na temat innowacji

Niski poziom świadomości na temat innowacji jest jednym z największych problemów, który utrudnia polskim przedsiębiorcom wprowadzenie nowych rozwiązań i technologii. Prowadzi to do niechęci przedsiębiorców do ryzykownych inwestycji, co hamuje rozwój firm i gospodarki naszego kraju. Aby dowiedzieć się więcej o innowacjach w firmie i możliwościach ich finansowania, śledź na bieżąco naszą stronę internetową.

3. Brak odpowiedniej wiedzy

Innowacyjne projekty wymagają zazwyczaj specjalistycznej wiedzy i umiejętności, których może zabraknąć przedsiębiorcom. Zdobycie takiej wiedzy wymaga zaś dużo czasu i wysiłku z ich strony. Rozwiązaniem w tym przypadku mogą być konsultacje ze specjalistami w dziedzinie projektów B+R. Zadzwoń do nas – chętnie podzielimy się swoim doświadczeniem.

4. Brak współpracy między sektorem naukowym a przedsiębiorstwami

Nie wszystkie firmy mają bazę kontaktów na uczelniach czy innych jednostkach badawczych i nie wiedzą, gdzie mogą szukać partnerów dla realizacji projektów B+R. Brak takiej współpracy utrudnia transfer wiedzy i technologii z nauki do biznesu.

Dotacje na innowacje 2021-2027

Jak wspomniano wcześniej, dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw, które chcą rozwijać innowacyjne projekty, brak dostatecznych środków finansowych stanowi poważną przeszkodę. Unia Europejska stara się ułatwić dostęp do finansowania dla innowacyjnych przedsiębiorstw poprzez szereg programów wspierających innowacyjność. Oto niektóre z możliwości.

Program FENG

Jest to kluczowy program w perspektywie finansowej 2021-2027, jeśli chodzi o wsparcie dla innowacyjnych przedsiębiorstw. Budżet programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki to7,9 mld euro (ok. 36 mld zł). Około połowa tej kwoty jest zarezerwowana na projekty związane z innowacjami. Konkursami wspierającymi innowacyjność w ramach tego programu są:

Ścieżka SMART

Konkurs zakłada wspieranie kompleksowych projektów i finansowanie całego procesu B+R+I, tj. zarówno prac badawczych związanych z opracowaniem innowacyjnego rozwiązania, jak i kosztów jego wdrożenia na rynek. Projekty mają budowę modułową – przedsiębiorcy mogą samodzielnie decydować z ilu oraz jakich modułów będzie składał się ich projekt. Moduł obligatoryjny (B+R lub Wdrożenie Innowacji) będą mogli rozszerzyć o moduły fakultatywne i sfinansować koszty transformacji cyfrowej, zielonych inwestycji, utworzenia lub modernizacji centrum badawczo-rozwojowego, koszty podnoszenia kompetencji pracowników czy internacjonalizacji i promocji za granicą.

W 2023 r. przewidziano organizację kilku rund do Ścieżki SMART, przy czym warto zaznaczyć, że terminy naborów będą się różniły w zależności od typu wnioskodawcy. Przedsiębiorcy aplikujący samodzielnie będą mogli spróbować swoich sił w trzech naborach, podczas gdy dla konsorcjów zaplanowano wyłącznie jeden termin. Nabory prowadzone są przez NCBR oraz PARP.

Kredyt na innowacje technologiczne (2.32)

Atrakcyjną propozycją dla firm w ramach programu FENG jest Kredyt na innowacje technologiczne, czyli połączenie klasycznego kredytu z dotacją na wdrożenie innowacji opartych na wynikach prac B+R.  Środki w ramach konkursu będą przeznaczone na wdrożenie własnych lub nabytych nowych (innowacyjnych) technologii, którego rezultatem musi być wprowadzenie na rynek nowych lub znacząco ulepszonych produktów lub usług.  Aplikować będą mogły wyłącznie firmy należące do sektora MŚP. Kredyt technologiczny stanowi doskonałą okazję na sfinansowanie kosztów inwestycji w postaci zakupu maszyn, urządzeń, całych linii technologicznych, przeprowadzenia prac budowlanych i adaptacyjnych pomieszczeń.

Kredyt ekologiczny (3.1)

W ramach programu FENG zostanie otwarty nabór na dofinansowanie projektów ekologicznych – tzw. kredyt ekologiczny. Jest to zupełnie nowe działanie, nieznane z poprzedniej perspektywy. W dużym skrócie Kredyt ekologiczny stanowi odpowiednik Kredytu technologicznego w obszarze ekologii. Celem działania jest wpieranie przedsiębiorstw w transformacji zwiększającej ich efektywność energetyczną (dofinansować będzie można np. wymianę źródeł wykorzystywanej energii na bardziej przyjazne środowisku czy zakup nowych energooszczędnych maszyn). O dotację będą mogły się ubiegać zarówno MŚP, jak i duże przedsiębiorstwa należące do kategorii small mid-caps oraz mid-caps. Podobnie jak w Kredycie technologicznym, intensywność wsparcia będzie uzależniona od wielkości przedsiębiorstwa i miejsca realizacji inwestycji.

Program FEPW

Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej to kontynuacja wsparcia dla wschodnich województw realizowanego w ramach programu Polska Wschodnia 2014-2020. Program ma na celu przyspieszenie rozwoju regionów o  niskiej konkurencyjności. FEPW będzie wspierał innowacyjną przedsiębiorczość w 6-ciu województwach Polski Wschodniej: lubelskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, świętokrzyskim, podkarpackim oraz w słabiej rozwiniętej części województwa mazowieckiego (tj. bez Warszawy i 9 otaczających ją powiatów). Działania z FEPW będą dostępne dla podmiotów z regionu Mazowieckiego regionalnego, co stanowi istotną nowość w porównaniu do poprzedniej perspektywy finansowej.

Z FEPW dofinansowywane będą projekty nastawione na stymulowanie przedsiębiorczości. Z dofinansowania mogą skorzystać firmy należące do sektora MŚP. Za realizację programu odpowiada Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP).

W ramach programu FEWP dostępne są konkursy wspierające innowacyjność, takie jak:

Platformy startowe dla nowych pomysłów (1.1)

Konkurs skierowany jest do mikro i małych przedsiębiorców, które mają innowacyjne pomysły biznesowe zakładające wykorzystanie najnowszych technologii i rozwiązań. W ramach konkursu będą wspierane najbardziej obiecujące i wartościowe projekty, które mogą mieć duży wpływ na rozwój gospodarki i społeczeństwa. Początkujący przedsiębiorcy będą mogli skorzystać ze specjalistycznych usług świadczonych przez ośrodki innowacji, a w następnej kolejności uzyskać wsparcie finansowe na rozwój działalności.

Automatyzacja i robotyzacja w MŚP (1.2)

Konkurs ma na celu pomóc firmom zmienić model prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o rozwiązania Przemysłu 4.0. Kompleksowe wsparcie zostanie przeznaczone na audyt technologiczny, a następnie wdrożenie wypracowanych rozwiązań, w tym przeszkolenie pracowników.

Gospodarka o obiegu zamkniętym w MŚP (1.3)

Jest to kolejny konkurs skierowany do MŚP. W ramach tego działania przewidziano dwuetapowe, kompleksowe wsparcie projektów MŚP na rzecz wdrożenia modelu biznesowego GOZ-transformacji. Wsparcie obejmuje opracowanie modelu oraz jego wdrożenie.

Regionalne programy operacyjne

Każde województwo ma własny program regionalny. Znaczną część budżetu w programach regionalnych przewidziano na konkursy stymulujące działalność innowacyjną. W ramach programów organizowanych na szczeblu regionalnym dostępne będą konkursy wspierające prace B+R (często z elementem wdrożenia). W wielu regionach przedsiębiorcy będą mogli też finansować zakup usług proinnowacyjnych w formie bonów/voucherów.

Program Horyzont Europa Horyzont Europa to ambitny program w zakresie badań naukowych i innowacji, który zastąpi program Horyzont 2020. Jego budżet wynosi ok. 95,5 mld euro. Jest to program skierowany do przedsiębiorców działających w sektorach naukowych i technologicznych. Horyzont Europa oferuje dotacje na innowacyjne projekty B+R. Dotacje przyznawane są na podstawie oceny projektu pod względem innowacyjności, znaczenia społecznego i gospodarczego, a także zdolności przedsiębiorstwa do realizacji projektu.