Spis treści

• Pomoc publiczna w kontekście przepisów UE o wolnej konkurencji
• Jak rozumieć pomoc publiczną?
• Kategorie pomocy publicznej
• Pomoc regionalna
• Pomoc horyzontalna
• Pomoc sektorowa
• Pomoc de minimis
• Formy pomocy publicznej – implikacje praktyczne (podsumowanie)
• Czy dopuszczalne jest łączenie różnych form pomocy publicznej?

Zagadnienie pomocy publicznej ściśle wiąże się z Funduszami Europejskimi. Pomoc publiczna może przybierać bardzo różne postaci, a jedną z najpopularniejszych są dotacje. Zawsze w dokumentacji konkursowej znajduje się informacja o formie pomocy publicznej obowiązującej w danym działaniu. Forma pomocy ma konkretne implikacje praktyczne wpływa bowiem na zasady udzielania wsparcia (np. dopuszczalność kwalifikowania wydatków poniesionych przed dniem złożenia wniosku o dofinansowanie) oraz intensywność pomocy.

Pomoc publiczna w kontekście przepisów UE o wolnej konkurencji

Wolna konkurencja stanowi jeden z kluczowych fundamentów funkcjonowania Unii Europejskiej. Co do zasady pomoc publiczną traktuje się jako niezgodną z rynkiem wewnętrznym, ponieważ prowadzi do naruszenia konkurencji na rynku wewnętrznym (art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Niemniej jednak od tej ogólnej regulacji istnieją wyjątki. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014. określa rodzaje dopuszczalnej pomocy publicznej z uwagi na ochronę innych ważnych wartości (np. w celu wyrównywania różnic w rozwoju poszczególnych regionów).

Jak rozumieć pomoc publiczną?

Wszystkie konkursy w ramach programów dofinansowań zawierają zapisy oraz regulacje dotyczące różnych rodzajów pomocy publicznej. Zapisy te mogą regulować między innymi rodzaje, kwoty oraz warunki uzyskania pomocy w ramach danego konkursu. Z perspektywy przedsiębiorcy korzystającego lub planującego skorzystać ze środków europejskich istotne jest więc, żeby się orientować jakie formy pomocy publicznej istnieją, kiedy można z nich skorzystać oraz na czym polega pomoc publiczna w projektach unijnych.

Kategorie pomocy publicznej

Pomoc publiczna może występować w wielu różnych formach. W projektach dofinansowanych z Funduszy Europejskich najczęściej przyjmuje postać pomocy regionalnej, pomocy horyzontalnej lub pomocy de minimis (ta osttania stanowi szczególny rodzaj wsparcia publicznego i wymaga odrębnego omówienia, o jej specyficznym charakterze napiszemy więcej w odrębnym artykule).

Pomoc regionalna

Pomoc regionalna jest udzielana w ramach wielu programów priorytetowych oraz innych działań. Przyznaje się ją na wsparcie rozwoju najmniej rozwiniętych regionów, głównie poprzez wspieranie inwestycji oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Regionalna pomoc inwestycyjna może dotyczyć województw i pomniejszych jednostek podziału administracyjnego słabiej rozwiniętych lub z większym współczynnikiem bezrobocia. Podstawą określenia intensywności wsparcia jest mapa pomocy regionalnej (rys. 1). Poziom wsparcia jest uzależniony od lokalizacji inwestycji oraz statusu przedsiębiorstwa. Najmocniej wspierana jest Polska Wschodnia, przedsiębiorcy należący do sektora MŚP otrzymują dodatkową premię – bazowa intensywność wsparcia właściwa dla danego regionu jest zwiększana odpowiednio o 20% dla mikro i małych przedsiębiorstw, o 10% w przypadku średnich firm. Katalog kosztów kwalifikowanych w ramach pomocy regionalnej obejmuje m.in. koszty zakupu środków trwałych czy realizacji robót budowlanych.

Pomoc horyzontalna

Pomoc horyzontalna ma na celu rozwiązanie określonego problemu i kierowana jest do wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od regionu czy też sektora gospodarczego. Wsparcie udzielane jest na pomoc i restrukturyzację zagrożonych przedsiębiorstw, badania, innowację, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, zatrudnienie, szkolenia, ochronę środowiska, naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia, a także pomoc na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz pomoc na działalność sportową i rekreacyjną.

W krajowych programach operacyjnych przedsiębiorcy mogą najczęściej zetknąć się z następującymi rodzajami pomocy horyzontalnej:

• pomoc na usługi doradcze (intensywność wsparcia wynosi 50% kosztów kwalifikowanych),
• pomoc na udział MŚP w targach (intensywność wsparcia nie przekracza 50% kosztów kwalifikowanych)
• pomoc na działalność badawczo-rozwojową (intensywność pomocy jest uzależniona od rodzaju prac B+R oraz wielkości przedsiębiorstwa i prezentuje się jak w tabeli poniżej, wartości w tabeli są wartościami maksymalnymi i uwzględniają skorzystanie z premii za tzw. szerokie rozpowszechnianie wyników, wyższe wartości dotyczą badań przemysłowych, a niższe prac rozwojowych)

Pomoc sektorowa

Pomoc sektorowa udzielana jest jedynie przedsiębiorstwom z konkretnych sektorów gospodarczych oraz sektorów wrażliwych. Przykładami takich sektorów są przemysł węglowy, hutnictwo, przemysł stoczniowy, górnictwo, wytwarzanie energii, sektor telekomunikacyjny, bankowy czy też pocztowy. Wsparcie tym sektorom udzielane jest z uwagi na ich charakter i występujące w nich problemy. Zasady udzielania pomocy w obrębie tego rodzaju pomocy natomiast są inne i bardziej restrykcyjne niż w przypadku pozostałych rodzajów pomocy.

Pomoc de minimis

Pomoc de minimis jest szczególnym rodzajem wsparcia, z uwagi na to, że nie ma konieczności jej zgłaszania do Komisji Europejskiej. Jest to spowodowane jej stosunkowo niską wartością przez co nie zakłóca ona konkurencji ani nie wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE. Wartość limitu pomocy de minimis wynosi 100 tys. EUR brutto dla firm z sektora drogowego transportu towarów, oraz 200 tys. EUR dla pozostałych firm. Limit odnosi się do okresu 3 lat w obrębie, którego przedsiębiorstwo nie może przekroczyć powyższych wartości wsparcia. Pomoc de minimis może zostać udzielona m.in. na szkolenia, inwestycje, zwolnienia podatkowe, jednorazowe amortyzację, pożyczki, kredyty preferencyjne czy też umorzenie odsetek ZUS.

Aktualnie Komisja Europejska pracuje nad zmianami przepisów regulujących zasady udzielania pomocy de minimis. Nowy projekt rozporządzenia zakłada przede wszystkim podniesienie limitu pomocy de minimis do kwoty 275 tys. euro, dla firm z sektora transportowego do 137,5 tys. euro. Więcej na temat pomocy de minimis i projekcie nowego rozporządzenia Komisji Europejskiej napiszemy już wkrótce.

Scharakteryzowane wyżej formy nie wyczerpują zagadnienia pomocy publicznej, są one jednak najistotniejsze z perspektywy przedsiębiorcy aplikującego o fundusze unijne. W Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 wskazane zostały jeszcze pomoc w rolnictwie i rybołówstwie oraz pomoc publiczna w transporcie.

Formy pomocy publicznej – implikacje praktyczne (podsumowanie)

Jak wykazaliśmy wyżej forma pomocy publicznej obowiązująca w danym konkursie niesie za sobą konkretne implikacje praktyczne, dlatego też stanowi bardzo ważną informację dla przedsiębiorcy. Decyduje przede wszystkim o intensywności wsparcia, a w rezultacie o wymaganym wkładzie własnym oraz o rodzaju kosztów kwalifikowanych i warunkach kwalifikowania wydatków. Np. co do zasady pomoc publiczna w projektach unijnych może być udzielona tylko na wydatki, które zostały poniesione po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie – co nosi miano spełnienia efektu zachęty – przy czym w projektach, gdzie obowiązuje pomoc de minimis spełnienie efektu zachęty nie jest wymagane, możliwe jest więc kwalifikowanie wydatków wstecz tj. już poniesionych.

Czy dopuszczalne jest łączenie różnych form pomocy publicznej?

Odpowiedź brzmi to zależy. W niektórych konkursach jest narzucona z góry wyłącznie jedna forma pomocy, w innym możliwe jest łączenie kilku form. Za przykład może tutaj posłużyć flagowy konkurs B+R czyli Szybka Ścieżka, w którym to przedsiębiorcy mogli dofinansowywać prace badawcze na zasadach pomocy horyzontalnej (pomoc na działalność badawczo-rozwojową) oraz prace przedwdrożeniowe korzystając z pomocy de minimis. W nowej perspektywie finansowej (2021-2027) również przewidziano wykorzystywanie więcej niż jednej formy pomocy np. w ramach wsparcia modułowego z programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).