W ostatnim czasie opublikowano kilka istotnych raportów i analiz dotyczących kondycji polskiego sektora MŚP. Szczególną uwagę przyciąga najnowszy dokument przygotowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości – „Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2025”. Co wynika z zebranych danych? Jakie wyzwania i szanse stoją dziś przed mikro-, małymi i średnimi firmami w Polsce?
Spis treści
- Małe i średnie przedsiębiorstwa – co mówi raport PARP?
- Polska gospodarka – eksport
- Polska przedsiębiorczość a ekoinnowacje i innowacyjności
- Fundusze Europejskie szansą dla polskich MŚP
Małe i średnie przedsiębiorstwa – co mówi raport PARP?
Mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią fundament europejskiej gospodarki. Odgrywają kluczową rolę w tworzeniu miejsc pracy, stymulowaniu wzrostu gospodarczego oraz budowaniu stabilności społecznej. Zupełnie niedawno Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opublikowała „Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2025” (Redakcja: Anna Skowrońska, Anna Tarnawa; Autorzy: Robert Zakrzewski, Anna Tarnawa, Joanna Orłowska, Melania Nieć, Anna Skowrońska, Paweł Chaber, Paulina Zadura).
Małe i średnie firmy w Polsce odpowiadają za niemal połowę produktu krajowego brutto (46,6% według danych za 2022 rok), a cały sektor przedsiębiorstw generuje aż 74,1% PKB. Szczególnie istotna jest rola mikroprzedsiębiorstw, które nie tylko wytwarzają największy udział PKB wśród MŚP (27,9%), lecz także stanowią 97,2% wszystkich firm w kraju. W całym sektorze MŚP zatrudnionych jest 6,9 mln osób, z czego ponad 4,3 mln pracuje właśnie w mikroprzedsiębiorstwach – co przekłada się na 42,2% wszystkich miejsc pracy w tym segmencie. W ostatnich latach obserwujemy pozytywny trend: rośnie liczba firm, ich przychody i poziom zatrudnienia. Rozwój polskich firm wygląda obiecująco – od dłuższego czasu liczba nowo zakładanych przedsiębiorstw przewyższa liczbę likwidowanych – w 2024 roku zarejestrowano 378 tys. nowych podmiotów, a wyrejestrowano 220 tys., co oznacza niewielki spadek względem roku poprzedniego. Jednocześnie pierwszy rok działalności pozostaje największym wyzwaniem – w 2023 roku przetrwało go 59% firm, o 8 punktów procentowych mniej niż wcześniej. W kolejnych latach sytuacja stabilizuje się, a wskaźniki przeżywalności rosną – firmy działające nieprzerwanie od 2019 roku najczęściej reprezentują branże opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (98,8%), kultury i rozrywki oraz informacji i komunikacji (po 98,7%). Geografia przedsiębiorczości również pokazuje znaczące różnice – najwięcej firm w przeliczeniu na 1000 mieszkańców powstało w 2023 roku w województwach mazowieckim (11,6), pomorskim (9,1), małopolskim (8,6) i dolnośląskim (8,5), a najmniej w opolskim (4,9), świętokrzyskim (5,5), warmińsko-mazurskim (5,6) i podkarpackim (5,8). Powyższe liczby to tylko kluczowe wnioski, które zawarto w raporcie – niezaprzeczalnym faktem jest jednak to, że polski sektor MŚP ma się naprawdę dobrze.
Polska gospodarka – eksport
Pomimo globalnej niepewności gospodarczej, Polska utrzymuje wysoką aktywność w handlu zagranicznym i zdolność do eksportu. Dane GUS za styczeń–maj 2025 pokazują, że ekspansja zagraniczna w formie eksportu towarów osiągnął 149,1 mld euro (wzrost o 1,6% r/r), a import – 152,2 mld euro (wzrost o 6,7%). Nie bez znaczenia na tym polu pozostaje ścisła współpraca z Unią Europejską, bowiem to Niemcy pozostają głównym partnerem handlowym – eksport do tego kraju wyniósł 40,3 mld euro, co oznacza wzrost o 1,3% r/r. Szczególnie zauważalna poprawa nastąpiła w maju, ponieważ jeszcze po czterech miesiącach 2025 roku eksport do Niemiec notował spadek o 1,1% względem 2024. Mimo ujemnego bilansu handlowego, wyniki te potwierdzają odporność polskiej gospodarki i jej silną pozycję w międzynarodowej wymianie.
Równocześnie, mimo lekkiego spadku udziału eksportu w strukturze przychodów, firmy nadal w istotnym stopniu opierają się na rynkach zagranicznych, co potwierdza konkurencyjność polskich firm. W 2023 roku eksport wyrobów i usług odpowiadał za 24,7% przychodów przedsiębiorstw. W latach 2013–2021 obserwowano wyraźny wzrost umiędzynarodowienia działalności firm, jednak w 2022 nastąpiło pierwsze, niewielkie załamanie (−0,1 p.p.), a w 2023 spadek pogłębił się (−1,2 p.p.). Pomimo tej korekty eksport pozostaje kluczowym źródłem dochodów, a polskie przedsiębiorstwa, w tym również mikroprzedsiębiorstwa i małe firmy odgrywają znaczącą rolę w globalnych łańcuchach dostaw. Ekspansja zagraniczna i wsparcie rozwoju eksportu powinny być kluczowymi aspektami działalności polskich przedsiębiorstw zarówno w najbliższych miesiącach, jak i latach.
Polska przedsiębiorczość a ekoinnowacje i innowacyjności
W Polsce wciąż brakuje silnej świadomości społecznej na temat potrzeby działań klimatycznych i korzyści wynikających z transformacji ekologicznej. Polacy rzadziej niż mieszkańcy innych krajów UE angażują się w inicjatywy proklimatyczne i mają ograniczone poczucie odpowiedzialności poszczególnych grup za stan środowiska. Choć zmiany klimatu są postrzegane jako ważne, to wciąż ustępują takim zagrożeniom jak konflikty zbrojne. Tylko 24% Polaków uważa unijną legislację środowiskową za konieczną – znacznie poniżej średniej UE (42%). To przekłada się również na niską presję konsumencką wobec biznesu w zakresie zrównoważonego rozwoju. Jednym z kluczowych rozwiązań dla firm dążących do neutralności klimatycznej jest przejście z modelu liniowego na cyrkularny. Jednak, jak pokazują badania PARP, główne bariery to: niska świadomość rynku, luki kompetencyjne oraz ograniczone zasoby – przede wszystkim finansowe. Dane Eurobarometru potwierdzają, że zmiany zachodzą zbyt wolno, co wskazuje na potrzebę silniejszej interwencji publicznej(4). Na tle UE Polska pozostaje w grupie „nadrabiających zaległości” w zakresie ekoinnowacyjności. W 2024 r. osiągnęliśmy 69,7 pkt w Europejskim Indeksie Ekoinnowacyjności, wobec unijnej średniej 127,5 pkt. Choć w latach 2014–2024 odnotowaliśmy wzrost o 20 pkt, tempo zmian nadal pozostaje poniżej oczekiwań. Postęp zawdzięczamy głównie zwiększonej liczbie publikacji naukowych. Natomiast nakłady na badania i rozwój, liczba patentów czy certyfikacji środowiskowych wciąż wyraźnie odstają od standardów UE.
Dane za 2022 rok – jak dotąd najnowsze dostępne – pokazują umiarkowaną, choć zróżnicowaną aktywność innowacyjną wśród polskich przedsiębiorstw sektora MŚP. Spośród małych firm jedynie 28,7% prowadziło działania innowacyjne – rozumiane jako prace nad nowymi lub ulepszonymi produktami, procesami, bądź projekty B+R (działalność badawczo-rozwojowa), niezależnie od tego, czy zakończyły się one wdrożeniem. Średnie przedsiębiorstwa wypadają pod tym względem znacznie lepiej – aktywność innowacyjną deklarowało 49,6% z nich. Dla porównania, wśród dużych firm odsetek ten wynosił aż 71,2%, co wskazuje na istotną lukę innowacyjną pomiędzy MŚP a większymi podmiotami. Warto podkreślić, że definicja aktywności innowacyjnej obejmuje także przedsiębiorstwa, które przerwały lub zaniechały realizacji danego projektu, co oznacza, że rzeczywisty poziom skutecznie wdrożonych innowacji może być jeszcze niższy. Brak aktualniejszych danych (stan na połowę 2025 roku) ogranicza możliwość oceny wpływu ostatnich wyzwań gospodarczych na dynamikę innowacyjności MŚP, jednak dostępne wskaźniki wyraźnie wskazują na potrzebę dalszego wsparcia tego segmentu w zakresie transformacji technologicznej i rozwoju B+R.
Fundusze Europejskie szansą dla polskich MŚP
Finansowanie rozwoju sektora MŚP jest bardzo istotnym aspektem w ramach Funduszy Europejskich. Wsparcie inwestycji MŚP poprzez dotacje i granty to szansa na rozwój firm z całej Polski. I choć instrumenty finansowe Unii Europejskiej w ramach perspektywy 2021-2027 stopniowo ulegają zmniejszeniu, w dalszym ciągu mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa z naszego kraju mają o co walczyć. Programy publiczne pozwalają uzyskać dofinansowanie na bardzo zróżnicowane działania, w tym również takie, jak ekoinnowacyjność, działalność badawczo-rozwojowa, wsparcie rozwoju technologii, gospodarka cyrkularna, wspieranie innowacyjności, ekspansja zagraniczna polskich przedsiębiorstw, cyfryzacja i wiele, wiele innych. Instrumenty finansowe na rozwój polskich firm przybierają zróżnicowane formy, a w niektórych przypadkach wsparcie inwestycji MŚP może wynosić nawet 80-90% całkowitych kosztów projektu. Finansowanie rozwoju sektora MŚP to temat trudny, jednak w naszej codziennej działalności staramy się wzmacniać konkurencyjność polskich firm poprzez wsparcie w pozyskaniu dotacji i grantów. Polskie innowacyjne firmy często potrzebują wsparcia już na etapie poszukiwania możliwości, a to dopiero początek – przygotowanie stosownej dokumentacji czy właściwe rozliczenie projektów to zadanie niemożliwe do wykonania bez odpowiedniego przygotowania i doświadczenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o możliwościach pozyskania dofinansowania dla swojej firmy, zapraszamy do kontaktu.
Źródła:
- Poradnik dla użytkowników dotyczące definicji MŚP, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2015.
- Red. A. Skowrońska, A. Tarnawa, Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2025, PARP 2025.
- Główny Urząd Statystyczny (GUS), Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju. Handel zagraniczny, GUS 2025.
- Climat change, Special Eurobarometr 538, 2023; Wyzwania dla UE i jej priorytety, Flash Eurobarometr 550, 2024.
