Wpływ kryzysów w latach 2020-2022 na koniunkturę gospodarczą i innowacyjność polskich przedsiębiorstw

Z początkiem 2020 r. rozpoczęła się pandemia COVID-19, która wywarła dużą presję na globalną gospodarkę. Wiele firm nie spodziewało się tak kryzysowej sytuacji i zostało zmuszonych do ograniczenia lub nawet wstrzymania działalności. Wiele osób straciło pracę, tym samym ograniczając ogólną konsumpcję. Czynniki te negatywnie wpłynęły na PKB i ogół gospodarki, a co za tym idzie przyczyniły się do złej koniunktury. Najgorsze dla gospodarki były okresy lockdownu, w trakcie których gospodarka znacznie zwolniła a konsumpcja została ograniczona. Wszystkie sektory odnotowały poważny spadek koniunktury na początku pandemii. Przykładowo w sektorze handlu detalicznego koniunktura spadła w kwietniu 2020 r. do poziomu -49,5, gdzie miesiąc wcześniej jej wartość wynosiła jedynie -3,1. Sektor przetwórstwa przemysłowego zaobserwował podobny spadek koniunktury z poziomu -1,1 do poziomu -44,2 na przestrzeni marca i kwietnia 2020 r. Następnie koniunktura zaczęła się wyrównywać by znowu spaść wraz z drugą falą zakażeń w listopadzie 2020 r. Ten spadek był jednak znacznie łagodniejszy, ponieważ koniunktura spadła odpowiednio dla wyżej wymienionych sektorów do poziomów -26,3 oraz -20,5. Patrząc na ogólny wskaźnik syntetyczny koniunktury gospodarczej – bez podziału na sektory – w kwietniu i maju 2020 r. odnotowano najniższe wartości, odpowiednio 51,8 i 49,9, natomiast druga fala zakażeń przyczyniła się do mniej drastycznego spadku koniunktury, w listopadzie 2020 r. osiągnęła ona wartość 81 (według tego wskaźnika wartość 100 jest wartością zerową, która oznacza neutralną koniunkturę).

W 2021 r. sytuacja gospodarcza nieco się poprawiła. Ogólny wskaźnik syntetyczny koniunktury gospodarczej rósł praktycznie przez cały rok, z wyjątkiem drobnego spadku w lipcu. Według raportu GUS pt. “Wpływ pandemii COVID-19 na koniunkturę gospodarczą – oceny i oczekiwania (dane szczegółowe oraz szeregi czasowe). Aneks do publikacji (grudzień 2021)” druga połowa 2021 roku była lepsza dla polskich przedsiębiorców, ponieważ większość z nich (ponad 60%) wskazało, że nie odczuło lub odczuło jedynie nieznacznie negatywne skutki pandemii.

Rok 2022 również zaczął się dobrze, a sytuacja pandemiczna nie uległa dużej zmianie i stopniowo się uspokajała. W lutym 2022 r. jednak gospodarkę dotknął kolejny kryzys wywołany przez wybuch wojny w Ukrainie. Wpłynęła ona bezpośrednio na stały i stopniowy spadek ogólnego wskaźnika syntetycznego koniunktury gospodarczej na przestrzeni kolejnych miesięcy. Najnowsze dane pochodzą z września 2022 r. gdzie wartość wskaźnika wynosiła 88,9 co stanowi spadek o 12,8 punktów na przestrzeni 7 miesięcy. Nie był to tak drastyczny spadek jak w przypadku pandemii COVID-19, jednak trend spadkowy utrzymuje się już od dłuższego czasu i jeżeli dalej będzie kontynuowany może osiągnąć podobne wartości co w trakcie kryzysu pandemicznego. Ten kryzys natomiast, w odróżnieniu od kryzysu pandemicznego, wywołał gwałtowne zwiększenie cen produktów i usług konsumpcyjnych, tym samym drastycznie napędzając inflację. Ponadto z raportu GUS wynika, że we wrześniu odnotowano zwiększenie ilości ankietowanych przedsiębiorstw, które deklarują, że odczuły poważne lub zagrażające stabilności firmy skutki wojny na Ukrainie. Jest to najprawdopodobniej spowodowane drastycznymi podwyżkami cen energii, zwłaszcza w kontekście nadchodzącego sezonu grzewczego. Zwiększenie kosztów operacyjnych oraz materiałów jest jednym z największych negatywnych skutków wojny, tuż obok zakłóceń w łańcuchu dostaw oraz spadku sprzedaży/przychodów, na które skarżą się przedsiębiorcy.

Innowacyjność przedsiębiorstw

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorstw na potrzeby raportu pt. „Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce 2022” przeprowadziła badania dotyczące zmian w zakresie podejmowania przedsięwzięć innowacyjnych przez przedsiębiorstwa. Przedsiębiorcy zostali zapytani w marcu 2022 r. jak zmieniła się ich sytuacja ekonomiczno-finansowa w porównaniu z marcem poprzedniego roku. Z badań tych wynika, że najmniej dotkniętą w tym okresie grupą przedsiębiorstw były duże firmy. 9 na 10 z nich ocenia swoje podejście do kwestii innowacji na takim samym poziomie co rok wcześniej. Wśród firm średnich natomiast odsetek ten wynosił już jedynie 48%. 33% przedsiębiorstw z tej kategorii odnotowało niewielki bądź znaczny wzrost aktywności inwestycyjnej, a pozostałe 19% spadek. Wśród małych i mikro przedsiębiorstw również dominuje raczej spadek innowacyjności, a taki sam poziom jak w zeszłym roku odnotowało odpowiednio 66% małych firm i 57% mikro przedsiębiorstw.

Dotacje na innowacje – dostępne możliwości

Pomimo niepewnych czasów przewidywane są w najbliższym czasie dotacje na innowacje. Działalność innowacyjna była szeroko wspierana w ramach funduszy europejskich w latach 2014-2020, głównie z programu POIR. W obecnej perspektywie 2021-2027 pieniądze będą przede wszystkim dostępne w programie FENG w ramach Priorytetu I (projekty modułowe) oraz Priorytetu II (tu przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie wdrożenia innowacyjnych produktów/usług na rynek w ramach działania Kredyt na innowacje technologiczne).Dokładna data uruchomienia Kredytu technologicznego nie jest jeszcze znana, natomiast Bank Gospodarstwa Krajowego, będący instytucją odpowiedzialną za organizację konkursu, potwierdził, że nabór na pewno ruszy jeszcze w tym roku. Innowacje w mśp są uprzywilejowane w projektach współfinansowanych z Funduszy Europejskich, niemniej jednak przedsiębiorstwa niezależnie od wielkości powinny znaleźć odpowiednie dla nich dotacje na innowacje. Dofinansowanie o charakterze bezzwrotnym, takie jak przewidziano w ramach FENG, ma pozwolić przezwyciężyć jedną z kluczowych barier ograniczających procesy innowacyjne w sektorze prywatnym tj. wysokie koszty prac B+R i brak wystarczających środków własnych na ich sfinansowanie oraz trudności w pozyskaniu zewnętrznego finansowania.

W zależności od intensywności dofinansowania, wkład własny przedsiębiorstwa w projekt będzie niższy aniżeli w przypadku realizacji projektu na własną rękę czyniąc takie rozwiązanie atrakcyjnym, szczególnie w obecnych czasach. Preferencyjnie traktowane będą firmy z sektora MŚP, ale duże przedsiębiorstwa też będą mieć swoje szanse, zwłaszcza jeśli zdecydują się na współpracę z mniejszymi firmami lub z sektorem nauki.

Jeśli interesuje Cię temat, jakim są dotacje na innowacje, zapraszamy do kontaktu z naszymi Ekspertami.

Artykuł przygotowano w oparciu o poniższe źródła:

https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/raport-o-stanie-sektora-malych-i-srednich-przedsiebiorstw-w-polsce-2022
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/koniunktura/koniunktura/wplyw-pandemii-covid-19-na-koniunkture-gospodarcza-oceny-i-oczekiwania-dane-szczegolowe-oraz-szeregi-czasowe-aneks-do-publikacji-grudzien-2021,6,15.html
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/koniunktura/koniunktura/wplyw-pandemii-covid-19-na-koniunkture-gospodarcza-oceny-i-oczekiwania-dane-szczegolowe-oraz-szeregi-czasowe-aneks-do-publikacji-marzec-2022,6,18.html
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/koniunktura/koniunktura/koniunktura-w-przetworstwie-przemyslowym-budownictwie-handlu-i-uslugach-wrzesien-2022-roku,3,118.html
https://dashboard.stat.gov.pl/